O radical do tema de presente do verbo trager no galego medieval: estudo diacrónico
Barra lateral do artigo
Contido principal do artigo
Resumo
Neste artigo desenvolve-se um estudo, a partir de uma abordagem diacrónica, dos radicais do tema de presente do verbo trager que se documentaram num corpus do galego medieval. Para este propósito, faz-se uma apreciação crítica das fontes utilizadas e uma exposição dos lexemas existentes a par de uma análise no percurso proposto da história da nossa língua.
Palavras-chave:
Downloads
##plugins.generic.paperbuzz.metrics##
Detalles do artigo
Referências
AGAL [Associaçom Galega da Língua] (1989) [1983]: Estudo crítico das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego (A Corunha: AGAL).
Álvarez, R. / Regueira, X. L. / Monteagudo, H. (1995) [1986]: Gramática galega (Vigo: Galaxia).
Álvarez, R. / Xove, X. (1998): “Lingua e variación dialectal na Crónica Xeral Galega”, en D. Kremer (ed.): Homenaxe a Ramón Lorenzo. Volume I: 29-59 (Vigo: Galaxia).
Álvarez, R. / Xove, X. (2002): Gramática da lingua galega (Vigo: Galaxia).
Alves, A. Alfredo (1890-1892): “Notas sobre a linguagem vulgar de Aldeia de Santa Margarida (Beira Baixa)”, Revista Lusitana, II: 241-252.
Bello, M. X. (1998): “O texto galego da Crónica General e o seu traductor”, en D. Kremer (ed.): Homenaxe a Ramón Lorenzo. Volume I: 59-69 (Vigo: Galaxia).
Bestilleiro Bello, X. (2002): O lexema do verbo traer no galego medieval e no galego medio (Estudo diacrónico). Tese de licenciatura (inédita) realizada baixo a dirección do Prof. Ramón Mariño Paz. Universidade de Santiago de Compostela.
Brea, M. (coord.) (1996): Lírica profana galego-portuguesa. Corpus completo das cantigas medievais con estudio biográfico, análise retórica e bibliografía específica. 2 vols. (Santiago de Compostela: Centro de Investigacións Lingüísticas e Literarias Ramón Piñeiro).
B: Cancioneiro da Biblioteca Nacional (Colocci-Brancuti). Cod. 10991. I. Reprodução facsimilada (Lisboa: Biblioteca Nacional / Imprensa Nacional-Casa da Moeda), 1982.
V (1973): Cancioneiro Português da Biblioteca Vaticana (Cod. 4803). Reprodução facsimilada (Lisboa: Centro de Estudos Filológicos / Instituto de Alta Cultura).
Castro, I. / Ramos, M. A. (1986): “Estratégia e táctica da transcrição”, en Critique textualle portugaise. Actes du Colloque (Paris 20-24 Octobre 1981): 99-122 (Paris: Fondation Calouste Gulbenkain / Centre Culturel Portugais).
Castro, I. (1990): Cancioneiro da Ajuda. Edição de Carolina Michaëlis de Vasconcelos.
Reimpressão da edição de Halle (1904) e do glossário das cantigas (Revista Lusitana, XXIII) (Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda).
Castro, I. (1991): Curso de História da Língua Portuguesa. Colaboração de Rita Marquilhas e J. Léon Acosta (Lisboa: Universidade Aberta).
Castro, I. (1998): “O fragmento galego do Livro de Tristan”, en Kremer, D. (ed.): Homenaxe a Ramón Lorenzo. Volume I: 135-149 (Vigo: Galaxia).
Cintra, L. F. Lindley (1984) [reprod. facsimilada da ed. de Lisboa: Imprensa Nacional-Casa de Moeda de 1959]: A linguagem dos Foros de Castelo Rodrigo. Seu confronto com a dos Foros de Alfaiates, Castelo Bom, Castelo Melhor, Coria, Cáceres e Usagre. Contribução para o estudo do leonês e do galego-português do século XIII (Lisboa: Publicações do Centro de Estudos Filológicos).
Cintra, L. F. Lindley (1983): Estudos de dialectogia portuguesa (Lisboa: Sá da Costa).
Cintra, L. F. Lindley (1990): “Sobre o mais antigo texto não literário português: A Notícia de Torto (leitura crítica, data, lugar de redacção e comentário linguístico), Boletim de Filologia, 31: 21-77.
Coelho, F. A. (1870): Theoria da conjugação em latim e portuguez (Lisboa: s. l.).
Consejo Superior de Investigaciones Científicas / Escuela de Estudios Medievales (1945): Normas de transcripción y edición de textos y documentos (Madrid).
Commision Internationale de Diplomatique / Commision Internationale de Sigilographie (1984): “Normes internationales pour l´edition des documents medievaux”, Folia Caesaragustana, 1: 14-64.
Corominas, J. / Pascual, J. A. (1980): Diccionario Crítico Etimológico Castellano e Hispánico. Volume II (CE-F) (Madrid: Gredos).
Cunha, C. Ferreira da (1949): O Cancioneiro de Joan Zorro. Aspectos lingüísticos –Texto crítico-Glossário (Rio de Janeiro).
Cunha, C. Ferreira da (1956): O Cancioneiro de Martin Codax. Tese apresantada em concurso para provimento da Cadeira de Língua Portuguesa da Faculdade Nacional de Filosofia da Universidade do Brasil (Rio de Janeiro).
Cunha, C. / Cintra, L. F. Lindley (1992) [1984]: Nova Gramática do português contemporáneo (Lisboa: Edições João Sá da Costa).
ALGa: Fernández Rei, F. (coord. e red.) (1990): Atlas lingüístico galego. Vol. I, 2: Morfoloxía verbal. 2 volumes (A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, Conde de Fenosa).
Fernández Rei, F. (1991) [1990]: Dialectoloxía da lingua galega (Vigo: Xerais).
Fernández Rei, F. (1994): “Galegisch: Areallinguistik / Áreas lingüísticas”, en Holtus, G. / Metzeltin, M. / Schmitt, Ch. (eds.): Lexikon der Romanistischen Linguistik. Volume 6, 2: 98-110 (Tübingen: Max Niemeyer Verlag).
Fernández de Viana y Vieites, J. I. (1998): “Proposta para unha normativa da edición de documentos medievais en galego”, en Kremer, D. (ed.): Homenaxe a Ramón Lorenzo. Volume I: 71-80 (Vigo: Galaxia).
Ferreiro, M. (1996) [1995]: Gramática Histórica Galega (Manual) (Santiago de Compostela: Laiovento).
Ferreiro, M. (1997): Gramática Histórica Galega II. Lexicoloxía (Santiago de Compostela: Laiovento).
Freixeiro Mato, X. R. (1997): Lingua galega: normalidade e conflito (Santiago de Compostela: Laiovento)
Freixeiro Mato, X. R. (2000): Gramática da lingua galega. II. Morfosintaxe (Vigo: A Nosa Terra).
Huber, J. (1986) [ed. orixinal: Altoportugiesisches Elementarbuch. Heidelberg: Carl Winter Universitätbuchlandlung de 1933]: Gramática do português antigo (Lisboa: Fundação Calouste Gulbeikian).
Lanciani, G. / Tavani, G. (orgs. e coords.) (1993): Dicionário da Literatura Medieval Galega e Portuguesa (Lisboa: Caminho).
Lapa, M. Rodrigues (1970): Cantigas d'escarnho e mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. 2ª edição, revista e acrescentada pelo prof. M. Rodrigues Lapa (Vigo: Galaxia).
Lloyd, P. M. (1993) [ed. orixinal: From Latin to Spanish. Vol. I: Historical phonology and morphology of the Spanish language. Philadelphia: American Philosophical Society de 1987]: Del latín al español. I. Fonología y morfología históricas de la lengua española (Madrid: Gredos).
Lorenzo Gradín, P. / Souto Cabo, J. A. (coords.) (2001): Livro de Tristan e Livro de Merlin. Estudio, edición, notas e glosario (Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades).
Lorenzo, R. (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Edición crítica anotada, con introducción, índice onomástico y glosario. II. Glosario (Ourense: Instituto de Estudios orensanos “Padre Feijoo”).
Lorenzo, R. (1981): “Limiar”, en Mettmann, W. (ed.): Afonso X O Sábio: Cantigas de Santa Maria. Volume I: 7-13 (Vigo: Xerais).
Lorenzo, R. (1985): Crónica Troiana (A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, Conde de Fenosa).
Lorenzo, R. (1986): “Un documento galego do ano 1482”, Verba, 13: 127-141.
Lorenzo, R. (1987): “Algunhas consideracións sobre a História do Galego-Português de Clarinda de Azevedo Maia”, Verba, 14: 441-488.
Lorenzo, R. (1988a): “Ecdótica e lingüística”, en Kremer, D. (ed.): Actes du XVIII Congrès International de Linguistique et de Philologie Romanes (Université de Trier, 1986). Volume VI: 10-17 (Tübingen: Max Niemeyer).
Lorenzo, R. (1988b): “Normas para a edición de textos medievais galegos”, en Kremer, D. (ed.): Actes du XVIII Congrès International de Linguistique et de Philologie Romanes (Université de Trier, 1986). Volume VI: 76-85 (Tübingen: Max Niemeyer).
Lorenzo, R. (1988c): “Consideracións sobre as vocais nasais e o ditongo –ão en portugués”, en Kremer, D. (ed.): Homenagem a Joseph M. Piel por ocasião do seu 85º aniversário: 289-326 (Tübingen: Max Niemeyer / Instituto da Cultura e Língua Portuguesa / Consello da Cultura Galega).
Lorenzo, R. (1991): “Un documento galego de 1466”, en Brea, M. / Fernádez Rei, F. (coords.): Homenaxe ó profesor Constantino García. Volume II: 361-385 (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela).
Lorenzo, R. (1993a): “Algunhas consideracións sobre a evolución do vocalismo en galego e portugués”, en Actas do VIII Encontro da Associação Portuguesa de Lingüística: 9-26 (Lisboa: Associação Portuguesa de Lingüística).
Lorenzo, R. (1993b): “Algunhas consideracións sobre a evolución do sistema consonántico do galego medieval ao moderno”, en Kabatek, J. / Axel Schönberger (Hrsg.): Sprache, Literatur und Kultur Galiciens. Akten des 2. gemeinsamen Kolloquiums der deutschsprachigen Lusitanischek und Katalanistik (Berlin, 10.-12. September 1992): 13-26 (Lusitanischer Teil, Bd. 1. Frankfurt am Main: TFM / Domus Editora Europaea).
Lorenzo, R. (1995a): “Algúns datos sobre a evolución das sibilantes medievais”, en Cunha Ferreira, C. da / Dias Pereira, P. R. (orgs. e coords.): Miscelânea de estudos linguísticos, filológicos e literários in Memoriam Celso Cunha: 231-237 (Rio de Janeiro: Nova Fronteira).
Lorenzo, R. (1995b): “La koiné gallega”, en Holtus, G. / Metzeltin, M. / Schmitt, C. (eds.): Lexikon der omanistischen Linguistik. Vol. 2, 2 : Die einzelnen romanischen Sprachen und Sprachgebiete vom Mittelalter bis zur Renaissance / Les différentes langues romanes et leur régions d`implantation du Moyen Âge à la Renaissance: 649-679 (Tübingen: Max Niemeyer).
Lorenzo, R. (1998): “A prosa medieval galega”, en Ferrari, A. (ed.) (1998): Filologia Classica e Filologia Romanza: Esperienza ecdotiche a confronto. Atti del Convegno Roma 25-27 maggio 1995 : 121-136 (Spoleto: Centro Italiano di Studi Sull´Alto Medioevo).
Lorenzo, R. / Couceiro, X. L. (1999a): “Correccións á edición da General Estoria de Ramón Martínez López (I)”, en Álvarez, R. / Vilavedra, D. (coords.): Cinguidos por unha arela común. Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero. Volume I: 595-627 (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela).
Lorenzo, R. / Couceiro, X. L. (1999b): “Correccións á edicion da General Estoria de Ramón Martínez López (II), en Couceiro, X. L. / García-Sabell Tormo, T. / Míguez Ben, M. / Montero Cartelle, E. / Vázquez Buján, M. E. / Viña Liste, J. M. (eds.): Homenaxe ó profesor Camilo Flores. Volume 2: 209-233 (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela).
Lucas Álvarez, M. (1949): “Para unas normas complementarias de transcripción de documentos en gallego”, Cuadernos de Estudios Gallegos, 12: 95-110.
Lucas Álvarez, M. (1950): “Características paleográficas de la escritura gótica gallega. Escritores notariales compostelanos”, Cuadernos de Estudios Gallegos, 15: 53-86.
Machado, J. P. (1997) [ed. orixinal de 1952-1959]: Dicionário Etimológico da Língua Portuguesa. Com a mais antiga documentação escrita e conhecida de muitos vocábulos estudados. 5 vols (Lisboa: Horizonte).
Magne, A. (1944): A Demanda do Santo Graal (Rio de Janeiro: Imprensa Nacional).
Maia, C. de Azevedo (1986): História do galego-português. Estado linguístico da Galiza e do Noroeste de Portugal do século XIII ao século XVI (Com referência à situação do galego moderno) (Coimbra: Instituto Nacional de Investigação Cientifíca).
Malkiel, Y. (1974): “New problems in romance interfixation (I). The velar insert in the presente tense (with a excursus on –zer / –zir verbs)”, Romance Philology, 27, 3: 304-355.
Malkiel, Y. (1983) [ed. orixinal: Romance Philology (1967-1968), 21: 463-501]: “Range of variation as a clue to dating”, en From particular to general linguistics: selected essays (1965-1978): 85-125 (Amsterdam /Philadelphia: John Benjamins Publishing Company).
Mariño Paz, R. (1992): “O sufixo número-persoal da P5 en galego: o retroceso moderno da solución cantás”, Cadernos de lingua, 5: 75-97.
Mariño Paz, R. (1998a): Historia da lingua galega (Santiago de Compostela: Sotelo Blanco).
Mariño Paz, R. (1999): “Os reflexos do grupo consonántico latino /ks/ no galego medieval”, Verba, 26: 43-79.
Mariño Paz, R. (2000): “Cronoloxía da regularización dos temas de perfecto dos verbos valer e doer en galego”, en Rodríguez, J. L. (ed.): Estudos dedicados a Ricardo Carvalho Calero. Volume I: 699-711 (Santiago de Compostela: Parlamento de Galicia / Universidade de Santiago de Compostela).
Maure Rivas, X. (1998): Para unha escriptoloxía do galego. Edición e estudio escriptolóxico do “Tombo do hospital dos pobres de Tui (1436-1490)”. Tese de doutoramento realizada baixo a dirección do Prof. Doutor D. Antón Santamarina Fernández (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela).
Maure Rivas, X. (1999): “A perda do galego instrumental: dous documentos notariais de Baiona (1518 e 1522)”, en Álvarez, R. / Vilavedra, D. (coords.): Cinguidos por unha arela común: Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero. Volume I: 677-689 (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela).
Menéndez Pidal, R. (1973) [1904]: Manual de Gramática histórica española (Madrid: Espasa-Calpe).
Monteagudo, H. (1999): Historia social da lingua galega. Idioma, sociedade e cultura a través do tempo (Vigo: Galaxia).
Moscoso Mato, E. (2000): Os tempos compostos no galego medieval. Anexo 46 de Verba, Anuario Galego de Filoloxía (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela).
Nunes, J. J. (1973a) [ed. orixinal de 1926-1928]: Cantigas d'Amigo dos Trovadores Galego-Portugueses. Edição crítica acompanhada de Introdução, comentário, variantes, e glossário. Vol. I (Introdução) (Lisboa: Centro de Livro Brasileiro).
Nunes, J. J. (1973b) [ed. orixinal de 1926-1928]: Cantigas d'amigo dos Trovadores Galego-Portugueses. Edição crítica acompanhada de Introdução, comentário, variantes, e glossário.Vol. II (Texto) (Lisboa: Centro de Livro Brasileiro).
Nunes, J. J. (1973c) [ed. orixinal de 1926-1928]: Cantigas damigo dos Trovadores Galego-Portugueses. Edição crítica acompanhada de Introdução, comentário, variantes, e glossário.Vol. III (Comentário, variantes e glossário) (Lisboa: Centro de Livro Brasileiro).
Nunes, J. J. (1989) [1919]: Compêndio de gramática histórica portuguesa (Fonética e Morfologia) (Lisboa: Clássica Editora).
Penny, R. (1993) [ed. orixinal: A History of the Spanish Language. Cambridge University Press de 1991]: Gramática histórica del español. Edición española a cargo de J. I. Pérez Pascual (Barcelona: Ariel).
Piel, J.-M. (1989) [ed. orixinal en Biblos 20 (1944): 359-404]: “A flexão verbal do português (Estudo de morfologia histórica)”, en Estudos de Linguística Histórica Galego-Portuguesa: 213-244 (Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda).
RAG / ILG [Real Academia Galega / Instituto da Lingua Galega] (2003) [1982]: Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego ([A Coruña]: Real Academia Galega).
Rodríguez, J. L. (1983): “Castelhanismos no galego-português de Afonso X, o Sábio”, Boletim de Filologia 28, 1 (Homenagem a Manuel Rodrigues Lapa): 7-20.
Rodríguez, J. L. (1996): “Mesóclise e ênclise nos futuros (Luso)Galegos Medievais”, en Casado, M. [et alii] (eds.): Scripta Philologica in memoriam Manuel Taboada Cid. Volume II: 979-1014 (A Coruña: Ediciones Universidade da Coruña).
Rodríguez, J. L. (1999) : “De castelhano para português: as traduções medievais”, en Álvarez, R. / Vilavedra, D. (coords.): Cinguidos por unha arela común.
Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero. Volume II: 1285-1299 (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela).
Rübecamp, R. (1933-1934): “A linguagem das Cantigas de Santa Maria de Afonso X o Sábio”, Boletim de Filologia, 1, 3-4: 273-356; 2,2: 283-303.
Sáez, E. (1987): Colección documental del Archivo de la catedral de León (775-1230). I (775-952): LXX-LXXIX e XCIV-XCVI (León: Centro de Estudios e Investigación “San Isidoro” (CSIC-CECEL) / Caja de Ahorros y Monte de Piedad / Archivo Histórico Diocesano).
Santamarina, A. (1974): El verbo gallego. Estudio basado en e.l habla del Valle de Suarna. Anexo 4 de Verba, Anuario Galego de Filoloxía (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela).
Souto Cabo, J. A. (1993): “Caracterizaçom dialectal da Galiza na Idade Média”, en Hilty, G. (ed.): Actes du XXe Congrès International de Linguistique et Philologie Romanes. Université de Zurich (6-11 avril 1992): Volume II: 531-546 (Tübingen / Basel: Francke).
Souto Cabo, J. A. (1996): A histórica de Dom Servando. Edição do manuscrito e estudo. Tese de doutoramento. Universidade de Santiago de Compostela.
Souto Cabo, J. A. (1999): “Perfis biográficos no testamento de Rui Vasques. Ediçom do texto, análise e nota lingüística”, en Álvarez, R. / Vilavedra, D. (coords.): Cinguidos por unha arela común: Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero. Volume I: 989-999 (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela).
Souto Cabo, J. A. (2001): Rui Vasques. Crónica de Santa Maria de Íria. Estudo e edizón (Santiago de Compostela: Cabido de S.A.M.I. Catedral / Ediciós do Castro).
Tato Plaza, F. R. (1999): Libro de Notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457) (Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega).
Tavani, G. (1991) [1986]: A poesía lírica galego-portuguesa. (Traducción de Rosario Álvarez Blanco e Henrique Monteagudo) (Vigo: Galaxia).
Varela Barreiro, X. (1999): “A evolución do radical dos pretéritos irregulares sigmáticos”, en Álvarez, R. / Vilavedra, D. (coords.): Cinguidos por unha arela común: Homenaxe ao profesor Xesús Alonso Montero. Volume I: 1047-1072 (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela).
Vasconcelos, C. Michaëlis de (1895): “Fragmentos Etymologicos” Revista Lusitana, III: 3-190.
Vasconcellos, J. Leite de (1890-1892): “Etymologias portuguesas”, Revista Lusitana, II: 267-272 e 349.
Vasconcellos, J. Leite de (1928): Opúsculos. Volume I Filologia (Parte I) (Coimbra: Imprensa da Universidade).
Vasconcellos, J. Leite de (1901) [reimp. facs. da ed. de 1901]: Esquisse d´une Dialectologie Portugaise (Lisboa: Instituto Nacional de Investigação Científica).
Williams, E. B. (1986) [ed. orixinal 1938]: Do latim ao português. Fonologia e morfologia históricas da língua portuguesa (Rio de Janeiro: Tempo Brasileiro).