A emerxencia de Vario(s)
Barra lateral do artigo
Contido principal do artigo
Resumo
Entre os diferentes tipos de pronomes existentes no galego actual, sobrancea a forma Vario(s) por se tratar dunha forma erudita que só comeza a se detectar nos textos no século XIX, aínda que as gramáticas da altura (Mirás, 1864; Cuveiro, 1868; Saco Arce, 1868; Valladares, 1892) non a inclúan nos seus inventarios pronominais. Neste artigo preténdese facer un achegamento ás vicisitudes que acompañan o proceso de emerxencia do pronome Vario(s) no galego contemporáneo, asunto para o cal se manexarán os estudios filolóxicos galegos, se concederá atención á época en que se introduce e finalmente se exporán unhas reflexións á volta das condicións e dos motivos de a tal forma se incorporar aos paradigmas de pronomes.
Palabras clave:
Descargas
Métricas
Detalles do artigo
Citas
Alonso, I. (1995): Diccionario da lingua galega. Santiago (Sotelo Blanco Edicións).
Álvarez, R. / Regueira, X. L. / Monteagudo, H. (1986): Gramática galega (Vigo: Galaxia).
Anónimo (1836): Parola k'houbo entre Goriño Antelo, Farruco Allende, e Antón Terelo a tarde de carta feira d'a outra semana n'a taberna de Cacheiras, relatada ó pé da letra por un urbano que aoeu agachado tras d'unha pipa; que viña de camiño. Cito pola edición de R. Mariño (1991): Estudio fonético, ortográfico e morfolóxico de textos do Prerrexurdimento galego (1805-1837). Microficha (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago).
AT: Tavani, G. (ed.) (1999): Arte de trovar do Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa. Introdução, edição crítica e fac-símile (Lisboa: Colibri).
Badia, A. (1994): Gramatica histórica catalana (Valencia: Tres i Quatre).
Bugarín, M. X. (1999): Vocabulario de frecuencias da lingua galega. Tese de Licenciatura (inédita) presentada na Universidade de Santiago de Compostela.
Carballeira, X. M. (coord.) (2000): Gran Diccionario Xerais Da Lingua (Vigo: Edicións Xerais de Galicia).
Carballo, R. (1966): Gramática elemental del gallego común (Vigo: Galaxia).
Carrasco, J. (1991): Saudades o Menina e Moça de Bernardim Ribeiro. (Composición, estructura y estudio lingüístico). Tese de Doutoramento (inédita) presentada na Universidade de Salamanca.
Castro, R. de (1872): Cantares Gallegos (Madrid).
Coromines, J. / Pascual, J. A. (1987/1989/1991): Diccionario crítico etimológico castellano e hispano. 6 vols (Madrid: Gredos [vol. 1: 1987; vols. 2,3,4: 1989; vols. 5, 6: 1991]).
Costa, X. X. / González, M. dos A. / Morán, C. C. / Rábade X. C. (1988): Nova gramática para a aprendizaxe da língua (A Coruña: Vía Láctea).
Couceiro, J. L. (1975): El habla de Feás (Santiago de Compostela: Servicio de Publicacións da Universidade [anexo 5 de Verba]).
CSM: Mettmann, W. (ed.) (1981): Cantigas de Santa Maria. 2 vols. (Vigo: Ed. Xerais de Galicia).
CT: Lorenzo, R. (ed.) 1985): Crónica troiana. Introducción e texto (A Coruña: Fundación "Pedro Barrié de la Maza, Conde de Fenosa").
Cunha, A. G. da (1997): Dicionário etimológico Nova Fronteira da língua portuguesa (Rio de Janeiro: Nova Fronteira).
Curros, M. (1888): O Divino Sainete (A Coruña).
Cuveiro, J. (1868): El habla gallega. Observaciones y datos sobre su origen y vicisitudes (Pontevedra: Imprenta Antúnez).
Dev: Ferro Couselo, X. (ed.) (1967): A vida e a fala dos devanceiros. Escolma de documentos en galego dos séculos XIII ao XVI. 2 vols. (Vigo: Galaxia).
Enríquez, M. C. (1976): "Fonética y fonología del gallego de O Grove", Verba, 3: 127160.
Fandiño, A. B. (1949 [1812]): Sainete en gallego para cuatro personas, del célebre literato D. Antonio Benito Fandiño. Juguete inédito, hallado entre los papeles de un curioso del autor, y se da a luz para honrar su memoria... Ourense: Oficina de D. Juan Maóa Pazos. Cito por R. Mariño (1991): Estudio fonético, ortográfico e morfolóxico de textos do Prerrexurdimento galego (1805-1837).
Microficha (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago).
Feixó, X. (dir.): Diccionario Cumio da lingua galega (Vigo: Edicións do Cumio).
Femández Rei, F. (1990): Dialectoloxía galega (Vigo: Edicións Xerais de Galicia).
Ferreiro, M. (1995): Gramática histórica galega (Santiago: Laiovento).
Ferreiro, M. (1997): Gramática histórica galega. II. Lexicoloxía (Santiago: Laiovento).
Franco, X. L. (1972): Diccionario galego-castelán (Vigo: Galaxia).
Freixedo, X. M. / F. Álvarez (1985): Diccionario de usos castellano-gallego (Madrid: Akal).
Freixeiro, R. (2000): Gramática da lingua galega. II. Morfosintaxe (Vigo: Edicións A Nosa Terra).
García de Diego, V. (1909): Elementos de gramática histórica gallega (Burgos: Hijos de Santiago Rodóguez).
HT: Parker, K. M. S. (ed.) (1975): Historia Troyana. Edición e introducción de... (Santiago: Instituto "Padre Sarmiento").
Instituto da Lingua Galega (1971): Gallego 1 (Santiago de Compostela: Universidade de Santiago).
Justo, M. X. / M. Lucas (eds.) (1991): Fontes documentais da Universidade de Santiago de Compostela (Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega).
Lapesa, R. (1980): Historia de la lengua española (Madrid: Gredos).
LP: Brea, Mercedes (coord. ed.) (1996): Lírica profana galego-portuguesa. 2 vols. (Santiago de Compostela: Publicacións do Centro de Investigacións Lingüísticas e Literarias "Ramón Piñeiro" / Xunta de Galicia).
Lugrís, M. (1922): Gramática do idioma galego (A Coruña: Imprenta Zincke Hermanos).
Mariño, R. (1998): Historia da lingua galega (Santiago: Sotelo Blanco).
Mirás, F. (1864): Compendio de gramática castellana-gallega con un vocabulario de nombres y verbos gallegos y su correspondencia castellana, precedidos de unos diálogos sobre diferentes materias. Un grandioso poema de 100 octavas titulado La creación y redención. Un extracto de Fábulas de los mejores fabulistas así como algunas del autor (Santiago: Establecimiento tipográfico de Manuel Mirás).
Monteagudo, H. (1999): Historia social da lingua galega (Vigo: Galaxia).
Monteagudo, H. / García, X. (coords.) (1992): Diccionario normativo galego-castelán (Vigo: Galaxia).
Montenegro, A. (1896): Muxenas (Vigo).
MS: Pensado, J. L. (ed.) (1958): Os Miragres de Santiago. Versión gallega del Códice latino del siglo XII atribuido al papa Calisto I (Madrid: C.S.I.C. Anexo LXVIII da Revista de Filología Española).
Pintos, J. M. (1853): A gaita gallega (Pontevedra: Impr. de D. Xosé e D. Primitivo Vilas).
Porto, A. (1977): El gallego hablado en la comarca ferrolana (Santiago: Servicio de Publicacións da Universidade [Anexo 9 de Verba]).
Real Academia Española: Corpus Diacrónico del Español (CoRDE), integrado xuntamente co CREA (Corpus de Referencia del Español Actual) no Banco de datos del Español da Real Academia Española, accesible a través de páxina web www.rae.es.
Real Academia Galega (1993): Pequeno diccionario da lingua galega (A Coruña: Real Academia Galega).
Real Academia Galega / Instituto da Lingua Galega (1982): Normas ortográficas e moifolóxicas do idioma galego (Vigo: Artes Gráficas Galicia) [Presenta variacións a terceira edición -revisada-, de 1995).
Rivas, E. (1978): Frampas. Contribución al diccionario gallego (Salamanca: Editorial Cerne).
Saco, J. A. (1868): Gramática gallega (Lugo: Imprenta de Soto y Freire).
Santamarina, A. (ed.) (2000): Diccionario de diccionarios (A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza).
TA: Domínguez Fontenla, J. (ed.) (1938-1939): "Tratado de Albeitaría por Jordan Rubio, de Calabria", Boletín de la Comisión de Monumentos de Orense, XI (1938), 238: 302-309; 239: 345-352; 240: 395-402; 241: 451-458; 242: 495502; 243: 543-550; XII (1939), 244: 13-20; 245: 93-100; 246: 109-115, 251: 261-264.
Taboada, M. (1979): El habla del valle de Verín (Santiago: Servicio de Publicacións da Universidade [Anexo 15 de Verba]).
TC: Lorenzo, R. (ed.): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Edición crítica anotada, con introducción, índice onomástico y glosario de... Tomo I: Introducción, texto anotado e índice onomástico; Tomo II: Glosario (Ourense: I.E.O.P.F.).
Teyssier, P. (1982): Historia da Língua Portuguesa (Lisboa: Sá da Costa Editora).
Valladares, M. (1880): Maxina ou a filla espúrea, en La Ilustración Gallega y Asturiana, t. II.
Valladares, M. (1970 [1892]): Elementos de gramática gallega (Vigo: Galaxia / Penzol).
Veiga Arias, A. (1983): Algunas calas en los orígenes del gallego (Vigo: Galaxia).
Xove, X. (coord.) (1995): Diccionario da lingua galega (Vigo: Obradoiro / Santillana).