A represión fascista do profesorado galeguista
Barra lateral do artigo
Contido principal do artigo
Resumo
A represión franquista do profesorado adoptou diversas modalidades, entre elas o asasinato, a depuración profesional e a aplicación da Lei de responsabilidades políticas (1939). Esta represión tamén afectou ao galeguismo, do que trata este traballo. Prestarase especial atención aos mestres mortos e depurados na provincia da Coruña, aínda que tamén se fará referencia ao profesorado de ensino secundario e a outras provincias. O texto remata co proceso a que foi sometido o grupo galeguista de Ferrol (Horacio Fernández Gómez, Ricardo Carvalho Calero e Gonzalo Torrente Ballester, entre outros) por parte do Tribunal Rexional de Responsabilidades Políticas.
Palabras clave:
Descargas
Detalles do artigo
Citas
Beramendi, Justo. De provincia a nación. Historia do galeguismo político. Vigo: Xerais, 2007.
Blanco, Carmen. Conversas con Carballo Calero. Vigo: Galaxia, 1989.
Casares, Carlos. Conciencia de Galicia. Risco, Otero e Curros. Tres biografías. Vigo: Galaxia, 2004.
Castro, Xavier. O Galeguismo na encrucillada republicana. Ourense: Servizo de Publicacións da Deputación Provincial, 1983, 2 vols.
Cid Fernández, Xosé Manuel. Educación e Ideoloxía en Ourense na IIª República. Santiago de Compostela: Andavira Editora, 2010.
Comoxo, Xosé e Santos, Xesús. Rianxo na súa historia. Consecuencias da Guerra Civil (1936-1939). A Coruña: Deputación Provincial da Coruña, 2010.
Costa Rico, Antón. Historia da educación e da cultura en Galicia. Vigo: Xerais, 2002.
Costa Rico, Antón. “Os ensinantes galegos no 36. Os mortos e os exiliados”. N’A II Repúblicae a Guerra Civil (Actas do II Congreso da Memoria), 487-521. Narón: Asociación Cultural Memoria Historia Democrática, 2006.
Costa Rico, Antón. “As escolas dos americanos: en castelán ou en galego? ‘Moito mal quefan a Galicia’”. Revista Galega de Educación 53 (2012): 42-46.
De Gabriel, Narciso. “O proceso de depuración do maxisterio na provincia da Coruña”. Sarmiento. Revista Galego-Portuguesa de Historia da Educación 21 (2017): 119-158.
De Gabriel, Narciso. “Os mestres mortos daquel verán”. A Trabe de Ouro 108 (2018): 15-34.
De Gabriel, Narciso. Xosé María Álvarez Blázquez, mestre republicano. Diario escolar e desterro. Vigo: Galaxia, 2019.
De Gabriel, Narciso e Sarille, Xosé Manuel. Arximiro Rico, luz dos humildes. Santiago de Compostela: Gesto Dentro Editora, 2002.
De Luis Martín, Francisco. La FETE en la Guerra Civil española (1936-1939). Barcelona: Ariel, 2002.
Diéguez Cequiel, Uxío Breogán. Álvaro de las Casas. Biografía e documentos. Vigo: Galaxia, 2003.
Ermida Meilán, Xosé Ramón. Mortos por amor á Terra. A represión sobre o nacionalismo galego (1936-1950). Santiago de Compostela: Sermos Galiza, 2016.
Fariña Busto, Francisco. Ferro Couselo. Vigo: Ir Indo, 1996.
Fernández del Riego, Francisco. O río do tempo. Unha historia vivida. Sada: Ediciós do Castro, 1990.
Fernández Santander, Carlos. Alzamiento y Guerra Civil en Galicia (1936-1939). Sada: Ediciós do Castro, 2007, 2 vols.
García Díaz, Jesús M. La depuración del magisterio nacional en la provincia de A Coruña. A Coruña: Fundación Luis Tilve, 2018.
Lamela García, Luis. 1936. La “Cruzada” en Compostela. La Guerra Civil y la represión franquista en los documentos policiales y militares. Sada: Edicións do Castro, 2005.
Llorca Freire, Guillermo. “Juan García Niebla. A Pedagoxía ó servicio do cidadán”. Idea. Intercambio de experiencias de aula 6 (2006): 106-109.
Marco López, Aurora e Porto Ucha, Anxo Serafín. A Escola Normal de Santiago de Compostela. De Escola Normal Superior a Escola Universitaria (1849-1996). Santiago: USC, 2000.
Martínez Pereda, Lucio. “La depuración franquista del Instituto de Vigo: una primera aproximación”. Boletín do Instituto de Estudios Vigueses 14 (2008/2009): 183-208.
Martínez Pereda, Lucio. Medo político e control social na retagarda franquista. Vigo: Xerais, 2015.
Negrín Fajardo, Olegario. “La depuración franquista del profesorado en los institutos de segunda enseñanza de España (1937-1943). Estudio cuantitativo para Galicia”. Sarmiento. Anuario Galego de Historia da Educación 10 (2006): 59-99.
Peña Saavedra, Vicente. Éxodo, organización comunitaria e intervención escolar. La impronta educativa de la emigración transoceánica en Galicia. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 1991, 2 vols.
Portas Ferro, Xesús e A. Campaña, Gumersindo. “Xesús Ferro Couselo: Un home do pobo para o pobo”. Encrucillada. Revista Galega de Pensamento Cristián 97 (1996): 120-138.
Porto Ucha, Anxo Serafín. Mestras e mestres pontevedreses depurados polo franquismo. Primeiras accións represivas e estudo por concellos no sur da provincia (1936-1942). Ponteareas: Edicións Alén Miño, 2008.
Prada Rodríguez, Julio. La España masacrada. Madrid: Alianza Editorial, 2010.
Reverte, Jorge M. La Batalla de Madrid. Barcelona: Crítica, 2004.
Rodríguez Fer, Claudio. A literatura galega durante a Guerra Civil (1936-1939). Vigo: Xerais, 1994.
Rojo, Arximiro. As Mocedades Galeguistas. Vigo: Galaxia, 1987.
Romero Masiá, Ana. María Barbeito. Unha vida ao servizo da escola e dos escolares (1880-1970). A Coruña: Baía Edicións, 2014.
Santalla López, Andrés. “Rafael Fernández Casas”. Idea. Intercambio de Experiencias de Aula 7 (2001): 83-85.
Senén, Felipe e Díaz Martínez, Carlos. Xesús Ferro Couselo. A búsqueda da identidade e o encontro cos devanceiros. A Coruña: Espiral Maior, 1996.
Sobrino Ceballos, Juan e Domínguez Ferro, Manuel. “‘¡Que pouco vale unha mestra!’ Un achegamento á figura de María Vázquez Suárez”. Cátedra. Revista eumesa de estudios 18 (2011): 209-227.
Suárez Sandomingo, José Manuel. “Rafael Fernández Casas, un maestro laico e innovador”. Galicia Digital. El portal de Galicia para el mundo (11/9/2012).
Suárez Sandomingo, José Manuel. “Horacio Fernández Gómez”. Galicia Digital. El portal de Galicia para el mundo (30/12/2015).
Válcárcel, Marcos. Xesús Ferro Couselo. Unha fotobiografía (1906-1975). Vigo: Xerais, 1996.
Valín Fernández, Alberto. “Política, apoio mutuo e República: A masonería provincial coruñesa durante a Segunda República”. N’A II República e a Guerra Civil (Actas do II Congreso da Memoria), 39-63. Narón: Asociación Cultural Memoria Histórica Democrática, 2006.