Habilidades sociais, suporte familiar e clima escolar em estudantes do sexto ano
DOI:
https://doi.org/10.17979/reipe.2023.10.1.9538Palavras-chave:
ensino fundamental, resiliência, habilidades sociais, reprovação escolarResumo
Fundamentando na teoria bioecológica e da resiliência, o objetivo deste estudo foi analisar em que medida a percepção de um conjunto de fatores de proteção (habilidades sociais, suporte familiar e clima escolar) difere conforme as características sociodemográficas como sexo e reprovação escolar de alunos do 6º ano. Os dados foram coletados em uma amostra de 448 alunos de escolas públicas do estado do Rio de Janeiro usando a Versão Breve do Inventário de Habilidades Sociais para Adolescentes, a Escala da Percepção Infantil dos Suportes do Ambiente Familiar, o Questionário de Clima Escolar e o Questionário sociodemográfico. Os principais resultados da análise estatística indicaram diferenças no autocontrole e abordagem afetiva entre meninos e meninas, e que os estudantes sem experiência escolar de reprovação reportaram mais suporte familiar afetivo. Os achados do estudo apresentam implicações relevantes para futuras investigações e para programas educacionais destinados a adolescentes.
Downloads
##plugins.generic.pfl.publicationFactsTitle##
##plugins.generic.pfl.reviewerProfiles## Indisp.
##plugins.generic.pfl.authorStatements##
##plugins.generic.pfl.indexedIn##
-
##plugins.generic.pfl.indexedList##
- ##plugins.generic.pfl.academicSociety##
- Indisp.
- ##plugins.generic.pfl.publisher##
- Universidade da Coruña, Servizo de Publicacións
Referências
ACHKAR, Ana Maria; LEME, Vanessa; SOARES, Adriana; & YUNES, Maria Angela (2019). Life satisfaction and academic performance of elementary school students. Psico-USF, 24(2), 323-335. https://doi.org/10.1590/1413-82712019240209
ALCANTARA, Stefania; GONZÁLEZ-CARRASCO, Mònica; MONTSERRAT, Carme; CASAS, Ferran; VIÑAS-POCH, Ferran; & ABREU, Desirée (2019). Violência entre pares, clima escolar e contextos de desenvolvimento: suas implicações no bem-estar. Ciência e Saúde Coletiva, 24(2), 509-522. https://cienciaesaudecoletiva.com.br/artigos/violencia-entre-pares-clima-escolar-e-contextos-de-desenvolvimento-suas-implicacoes-no-bemestar/16235
BETT, Gabriela; & LEMES, Maria Júlia (2020). Fracasso escolar e conselho tutelar: Um estudo sobre os caminhos da queixa escolar. Psicologia Escolar e Educacional, 24, e217251. https://doi.org/10.1590/2175-35392020217251
BRADLEY, Robert; MCKELVEY, Lorraine; & WHITESIDE-MANSELL, Leanne (2011). Does the quality of stimulation and support in the home environment moderate the effect of early education programs? Child Development, 82(6), 2110-2122. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2011.01659.x
BRONFENBRENNER, Urie (2011). Bioecologia do desenvolvimento humano: Tornando os seres humanos mais humanos. Artmed: Porto Alegre. (Trabalho original publicado em 2005).
CAMPOS, Josiane; DEL PRETTE, Zilda; & DEL PRETTE, Almir (2018). Relações entre depressão, habilidades sociais, sexo e nível socioeconômico em grandes amostras de adolescentes. Psicologia: Teoria e Pesquisa, 34, e3446. https://doi.org/10.1590/0102.3772e3446
CASSONI, Cynthia; CORREIA-ZANINI, Marta; MARTURANO, Edna Maria; & FONTAINE, Anne Marie (2020). Adaptive tasks: school transition from the 5th to 6th grade of elementary education. Psico-USF, 25(3), 481-492. https://doi.org/10.1590/1413-82712020250307
CASSONI, Cynthia; PENNA-DE-CARVALHO, Aline; LEME, Vanessa; MARTURANO, Edna Maria; & FONTAINE, Anne Marie (2021). Transição escolar nos anos finais do ensino fundamental: revisão integrativa da literatura. Psicologia Escolar e Educacional, 25, e225301. https://doi.org/10.1590/2175-35392021225301.
COSTA, Bianca; & FLEITH, Denise (2019). Prediction of academic achievement by cognitive and socio-emotional variables: A Systematic review of literature. Trends in Psychology, 27(4), 977-991. https://doi.org/10.9788/tp2019.4-11
CROSS Jr., William (2017). Ecological factors in human development. Child Development, 88(3), 767-769. https://doi.org/10.1111/cdev.12784
DAILY, Shay; MANN, Michael; KRISTJANSSON, Alfgeir; SMITH, Megan; & ZULLIG, Keith (2019), School climate and academic achievement in middle and high school students. Journal of School Health, 89(1), 173-180. https://doi.org/10.1111/josh.12726
DEL PRETTE, Almir; & DEL PRETTE, Zilda (2009). Inventário de Habilidades Sociais para Adolescentes (IHSA-Del-Prette): Manual de aplicação, apuração e interpretação. São Paulo: Casa do Psicólogo.
DEL PRETTE, Zilda; & DEL PRETTE, Almir (2017). Habilidades sociais e competência social para uma vida melhor. Editora: Edufscar.
EMMONS, Christine, HAYNES, Norris, & COMER, James (2002). School climate survey: Elementary and middle school version (Revised ed.). Yale University Child Study Center.
FALCÃO, Amanda; LEME, Vanessa; & MORAES, Gisele (2021). Autoeficácia, habilidades sociais e clima escolar de estudantes do Ensino Fundamental. Psicologia da Educação, (52), 33-43. https://doi.org/10.23925/2175-3520.2021i52p33-43
FERNANDES, Luana; LEME, Vanessa; ELIAS, Luciana Carla; & SOARES, Adriana (2018). Preditores do desempenho escolar ao final do Ensino Fundamental: Histórico de reprovação, habilidades sociais e apoio social. Trends in Psychology, 26(1), 215-228. https://doi.org/10.9788/tp2018.1-09pt
GUIDETTI, Andréia; & MARTINELLI, Selma (2010). Escala da percepção infantil dos suportes do ambiente familiar - EPISAF. Universidade Estadual de Campinas.
GUIDETTI, Andréia; & MARTINELLI, Selma (2017). Percepções Infantis: Relações entre motivação escolar e suporte familiar. Psico-USF, 22(3), 515-525. https://doi.org/10.1590/1413-82712017220311
INEP - Instituto Nacional de Estudos e Pesquisas Educacionais Anísio Teixeira (2019). Ministério da Educação - Brasil. https://www.gov.br/inep/pt-br/centrais-de-conteudo/acervo-linha-editorial/publicacoes-institucionais/estatisticas-e-indicadores-educacionais/censo-da-educacao-basica-2019-2013-notas-estatisticas
JOVARINI, Neidiane; LEME, Vanessa; & CORREIA-ZANINI, Marta Regina (2018). Influence of social skills and stressors on academic achievement in the sixth-grade. Paidéia, 28(1), 1-9. https://doi.org/10.1590/1982-4327e2819
LEME, Vanessa; VALENTINI, Felipe; CAMPOS, Josiane; DEL PRETTE, Almir; & DEL PRETTE, Zilda (2017) Psychometric properties of the brief version of the social skills inventory for adolescents. The Spanish Journal of Psychology, 20(36), 1-9. https://doi.org/10.1017/sjp.2017.29
LOBATO-CONCHA, Mónica Elizabeth; SANDERMAN, Robbert; PIZARRO, Esteban; & HAGEDOORN, Mariët (2020). Parental protective and risk factors regarding cannabis use in adolescence: A national sample from the Chilean school population. American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 1(5), 642-650. https://doi.org/10.1080/00952990.2020.1775238
LONGHINI, Leonardo; RIOS, Bruna; PERON, Susana; & NEUFELD, Carla Beatriz (2017). Caracterização das habilidades sociais de adolescentes em contexto escolar. Revista Brasileira de Terapias Cognitivas, 13(2), 131-137. https://doi.org/10.5935/1808-5687.20170018
MACHADO, Sheila Francisco; ALVES, Sheila Henrique; & CAETANO, Patrícia (2020). Relação entre habilidades sociais, estresse, idade, sexo, escola e série em adolescentes. Fractal: Revista de Psicologia, 32(spe), 210-217. https://doi.org/10.22409/1984-0292/v32_i-esp/39792
MELO, Simone; & MORAIS, Alessandra (2019). Clima escolar como fator protetivo ao desempenho em condições socioeconômicas desfavoráveis. Cadernos de Pesquisa, 49(172), 10-34. https://doi.org/10.1590/198053145305
MORO, Adriano; VINHA, Telma; & MORAIS, Alessandra (2019). Avaliação do clima escolar: Construção e validação de instrumentos de medida. Cadernos de Pesquisa, 49(172), 312-334. https://doi.org/10.1590/198053146151
MUSCARÀ, Marinella; PACE, Ugo; PASSANISI, Alessia; D’URSO, Giulio; & ZAPPULLA, Carla (2018). The transition from middle school to high school: The mediating role of perceived peer support in the relationship between family functioning and school satisfaction. Journal of Child and Family Studies, 27(8), 2690-2698. https://doi.org/10.1007/s10826-018-1098-0
ORIOL, Xavier; TORRES, Javier; MIRANDA, Rafael; BILBAO, Marian; & ORTÚZAR, Harry (2017). Comparing family, friends and satisfaction with school experience as predictors of SWB in children who have and have not made the transition to middle school in different countries. Children and Youth Services Review, 80(1), 149-156. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2017.06.053
OROZCO-SOLÍS, Mercedes Gabriela; BRAVO-ANDRADE, Héctor Rubén; RUVALCABA-ROMERO, Norma; & ALFARO-BERACOECHEA, Laura (2021). Resiliência dos adolescentes: o papel da ligação entre a escola e a família. Revista de Estudios e Investigación en Psicología y Educación, 8(1), 20-36. https://doi.org/10.17979/reipe.2021.8.1.7097
PASCHE, Alice; VIDAL, Júlia Luciane; SCHOTT, Fabiane; BARBOSA, Thamires; & VASCONCELLOS, Silvio José (2019). Treinamento de Habilidades Sociais no Contexto Escolar - Um Relato de Experiência. Revista de Psicologia da IMED, 11(2), 166-179. https://doi.org/10.18256/2175-5027.2019.v11i2.2850
PETRUCCI, Giovanna; BORSA, Julian; DAMÁSIO, Bruno; & KOLLER, Silvia Helena (2016). Adaptation and preliminary validation evidences of the School Climate Questionnaire - Revised, Elementary and Middle School Version (SCS-MS). Psicologia: Reflexão & Crítica, 25(1), 1-8. https://doi.org/10.1186/s41155-016-0037-5
SALAVERA Carlos; USÁN Pablo; & JARIE Laurane (2017). Emotional intelligence and social skills on self-efficacy in Secondary Education students. Are there gender differences? Journal of Adolescence, 60, 39-46. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2017.07.009
SANTOS, Gisele Glória; SOARES, Adriana; & MONTEIRO, Márcia (2022). Habilidades sociais, motivação para o aprendizado e clima escolar no ensino fundamental e médio. Revista de Estudios e Investigación en Psicología y Educación, 9(2), 301-317. https://doi.org/10.17979/reipe.2022.9.2.9208
SYMONDS, Jennifer; & GALTON, Maurice (2014). Moving to the next school at age 10-14 years: An international review of psychological development at school transition. Review of Education, 2(1), 1-27. https://doi.org/10.1002/rev3.3021
UNGAR, Michael; CONNELLY, Gerry; LIEBENBERG, Linda; & THERON, Linda (2019). How Schools Enhance the Development of Young People’s Resilience. Social Indicators Research, 145(2), 615-627. https://doi.org/10.1007/s11205-017-1728-8
UNICEF - Fundo de Emergência Internacional das Nações Unidas para a Infância (2021). Enfrentamento da cultura do fracasso escolar: Reprovação, abandono e distorção idade-série. https://www.unicef.org/brazil/relatorios/enfrentamento-da-cultura-do-fracasso-escolar
VALDÉS-CUERVO, Angel Alberto; URÍAS-MURRIETA, Maricela; & ALONSO-MARTÍNEZ, Ernesto (2018). Disciplina restaurativa, apoyo escolar, autoeficacia, habilidades sociales y victimización por pares. Revista Interamericana de Psicología, 52(1), 93-101. https://journal.sipsych.org/index.php/IJP/article/view/334
YUNES, Maria Angela; & SZYMANSKI, Heloisa (2001). Resiliência: noção, conceitos afins e considerações críticas. In José Tavares (Org.), Resiliência e Educação: (pp. 13-42). Editora Cortez.
Downloads
Publicado
Como Citar
Edição
Secção
Licença
Os artigos publicados nesta Revista están licenciados com uma Licença Creative Commons Atribuição-CompartilhaIgual 4.0 Internacional.
Os/As autores/as são os titulares dos direitos de exploração (copyright) da sua obra, mas cedem o direito de primeira publicação à Revista de Estudios e Investigación en Psicología y Educación, que poderá publicar em qualquer língua e suporte, divulgar e distribuir o seu conteúdo total ou parcial por todos os meios tecnologicamente disponíveis e através de repositórios.
Permite-se e anima-se os/as autores/as a difundir os artigos aceites para publicação nos site pessoais ou institucionais, antes e após publicação, sempre que se indique claramente que o trabalho é publicado nesta revista e se proporcionem todos os elementos da referenciação bibliográfica junto com o acesso ao documento, preferencialmente através do DOI (caso seja indispensável usar um pdf, a versão final formatada pela Revista deve ser usada). No caso de artigos provenientes de estudos ou projectos financiados, tal será feito dentro dos prazos e condições estabelecidos pelo(s) organismo(s) financiadores da investigação publicada.