Sustentabilidade e conservación do patrimonio cultural na Zona Arqueolóxica de Teotihuacán, México
Contido principal do artigo
Resumo
A presente investigación analiza a sustentabilidade e a conservación do patrimonio cultural na Zona Arqueolóxica de Teotihuacán, un sitio emblemático e parte do Patrimonio da Humanidade de México que enfronta unha crecente presión polo turismo masivo e o desenvolvemento urbano do seu ao redor. A relevancia desta indagación radica na importancia de atopar un equilibrio entre o uso turístico do sitio e a preservación dos seus valores históricos e culturais, o que posibilita que futuras xeracións poidan continuar gozando deste legado. A metodoloxía aplicada é de enfoque cuantitativo, de tipo exploratorio, descritivo e explicativo, con realización de enquisas estruturadas dirixidas a visitantes e prestadores de servizos na zona obtivéronse resultados que mostran unha parte significativa dos visitantes e percíbese unha deterioración nas estruturas do sitio e unha carencia de información sobre prácticas sostibles. Polo que, entre os principais achados, identifícase que a falta de estratexias de sensibilización tanto para turistas como para a comunidade local están a contribuír á deterioración da Zona Arqueolóxica. Polo cal, a teoría de sustentabilidade e as tres dimensións do desenvolvemento sostible encamiñan o obxectivo principal da investigación, é importante verificar que as políticas públicas de xestións sostibles vixentes execútense en estrito sentido para o propósito que foron creadas, buscando integrar á comunidade prestadora de servizos turísticos na toma de decisións e na educación dos visitantes, co fin de reducir o impacto negativo do turismo no patrimonio e promover a responsabilidade social para o coidado do lugar.
Palabras clave:
Descargas
Métricas
Detalles do artigo
Citas
Artaraz, Miren (2002). Vista de Teoría de las tres dimensiones de desarrollo sostenible. Revistaecosistemas.net, (3), https://www.revistaecosistemas.net/index.php/ecosistemas/article/view/614/580
Asamblea General de las Naciones Unidas (2019). Desarrollo sostenible. https://www.un.org/es/ga/president/65/issues/sustdev.shtml
Cantú, Pedro (2018). Desarrollo sustentable: cultura, patrimonio cultural y natural en México. Turismo y sociedad, vol. 23, pp. 25-40. https://www.redalyc.org/jatsRepo/5762/576262669002/html/index.html DOI: https://doi.org/10.18601/01207555.n23.02
Castillo, Guillermo (2020). El territorio como apropiación sociopolítica del espacio. Entre la desterritorialización y la multiterritorialidad. Investigaciones geográficas. Publicación electrónica del 9 de marzo de 2021. https://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0188-46112020000300011 DOI: https://doi.org/10.14350/rig.60127
Comisión Nacional de Áreas Naturales Protegidas (2020). Programa Nacional de Áreas Naturales Protegidas. https://www.conanp.gob.mx/datos_abiertos/DES/PNANP2020-2024.pdf
Coronado, José L.(2012). De las teorías del desarrollo al desarrollo sustentable. Frontera norte, 24(47), 197-201. Recuperado el 05 de noviembre de 2024, de: http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0187-73722012000100009&lng=es&tlng=es
Correia, Mariana (2007). Teoría de la conservación y su aplicación al patrimonio en tierra. Revista APUNTES, 20(2), 202-219. http://scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1657-97632007000200003
Cortés, Gustavo y Peña, José I. (2015). De la sostenibilidad a la sustentabilidad. Modelo de desarrollo sustentable para su implementación en políticas y proyectos. Revista Escuela de Administración de Negocios. https://www.redalyc.org/pdf/206/20640430004.pdf DOI: https://doi.org/10.21158/01208160.n78.2015.1189
Delgado, Jaime (2010). Institución y sociedad: el caso de Teotihuacán. Revista Cultura y Representaciones Sociales, vol. no. 9. https://www.scielo.org.mx/scielo.php?pid=S2007-81102010000200006&script=sci_arttext
Gobierno de Chile (2023). Diccionario Verde: Glosario para entender la sostenibilidad. https://www.gob.cl/noticias/diccionario-verde-sostenibilidad-glosario-conceptos-medioambiente/#:~:text=La%20sostenibilidad%20se%20define%20como,ambiente%20y%20el%20bienestar%20social.
Hernández Espinosa, Rafael y Mendoza Ontiveros, Martha M. (2020). Teotihuacán y el turismo: La experiencia de los residentes en sus narrativas. Región y Sociedad, 32, 1-26.: https://www.redalyc.org/articulo.oa?id=10264844018 DOI: https://doi.org/10.22198/rys2020/32/1301
Instituto Nacional de Antropología e Historia. (2023). Zona Arqueológica de Teotihuacán. https://www.teotihuacan.inah.gob.mx/
Instituto Nacional de Estadística y Geografía (INEGI). Número de habitantes. Estado de México (s. f.). https://cuentame.inegi.org.mx/monografias/informacion/mex/poblacion/
Maldonado, Nixon A. (2018). Estrategias para la conservación y uso sustentable de la diversidad biológica. Revista Scientific, vol. 4, núm. 12, pp. 201-2018. https://doi.org/10.29394/Scientific.issn.2542-2987.2019.4.12.10.201-218 DOI: https://doi.org/10.29394/Scientific.issn.2542-2987.2019.4.12.10.201-218
Maya, Daniela y Castillo, Marcelino (2022). Procesos de patrimonialización y turistificación del patrimonio turístico cultural de Teotihuacán y del acueducto del Padre Tembleque, México. Revista de Estudios sobre Patrimonio Cultural, 35. https://revistas.javeriana.edu.co/files-articulos/APUNTES/35%20(2022)/539571871002/index.html#fn4 DOI: https://doi.org/10.11144/Javeriana.apu35.pptp
Mendoza Ontiveros, Martha M., Hernández Espinosa, Rafael y Ruiz Conde, María V. (2022). Patrimonio y construcción social: una reflexión en torno a Teotihuacan, México. LiminaR Estudios Sociales y Humanísticos, 21(1), 1–16. https://doi.org/10.29043/liminar.v21i1.950 DOI: https://doi.org/10.29043/liminar.v21i1.950
Organización de las Naciones Unidas (2015). Objetivos de Desarrollo Sostenible. https://www.un.org/sustainabledevelopment/es/2015/09/la-asamblea-general-adopta-la-agenda-2030-para-el-desarrollo-sostenible/
Organización de las Naciones Unidas (s. f.). Acerca de Desarrollo Sostenible.: https://www.cepal.org/es/temas/desarrollo-sostenible/acerca-desarrollo-sostenible
Ortega, Verónica y Esquivel, Susana (2024). Sustentabilidad y Turismo en un sitio Patrimonio Mundial. La Ciudad Prehispánica de Teotihuacán, México. Revista Científica y Académica. https://estudiosyperspectivas.org/index.php/EstudiosyPerspectivas/article/view/216/339 DOI: https://doi.org/10.61384/r.c.a..v4i1.216
Ramírez, Blanca y López, Liliana (2015). Espacio, paisaje, región, territorio y lugar: la diversidad en el pensamiento contemporáneo. Universidad Nacional Autónoma de México.s: https://rua.ua.es/dspace/handle/10045/71687
Ramírez, Omar (2018). Impactos del turismo en el capital social de los actores en Teotihuacán y San Martín de las Pirámides, México. Universidad Autónoma del Estado de México. http://hdl.handle.net/20.500.11799/68810
Saenger, Beatriz von (2021). Turismo patrimonial en Teotihuacán: desposesión, apropiación y participación social. Revistas CIESAS. http://ciesas.repositorioinstitucional.mx/jspui/handle/1015/1440
Saeteros, Angélica, Vicente, Edson y Flores, Miguel A. (2019). Turismo sustentable y los diferentes enfoques, aproximaciones para su medición. PASOS. Revista de Turismo y Patrimonio Cultural, vol. 17, núm. 5, pp. 901-914. https://doi.org/10.25145/j.pasos.2019.17.064 DOI: https://doi.org/10.25145/j.pasos.2019.17.064
Secretaría del Medio Ambiente y Desarrollo Sostenible (2024). Descripción del Estado de México. https://sma.edomex.gob.mx/sites/sma.edomex.gob.mx/files/files/sma_pdf_cam_clima_2.pdf
Sánchez, Fernando (2020). Turismo receptor y crecimiento económico en México: evidencia de largo plazo. Contabilidad y Administración, 65(2). https://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0186-10422020000200010
¡Teotihuacán: Economía, empleo, equidad, calidad de vida, educación, salud y seguridad pública | Data México (s. f.-b). Data México. https://www.economia.gob.mx/datamexico/es/profile/geo/teotihuacan#:~:text=Las%20ventas%20internacionales%20de%20%20Teotihuac%C3%A1n,Materiales%20(US%24309k)
UNESCO (s.f.). https://www.unesco.org/es